IV OKMM

W dniach 21–22 listopada 2013 roku odbyła się IV Ogólnopolska Konferencja Metodologiczna Medioznawców pt. Metodologia w służbie teorii? U źródeł projektów badawczych medioznawców oraz III edycja warsztatów metodologicznych. Zostały one poświęcone procesowi konceptualizacji przez medioznawców wybranych problemów badawczych w ramach nowej-starej dyscypliny – nauk o mediach – wpisanej w rejestry decyzją Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sierpniu 2011 r.

Zastanawialiśmy się nad tym, w jaki sposób polscy badacze mediów projektują własne badania. Skąd w ogóle czerpią pomysły na projekty badawcze? Czy w tych poszukiwaniach zadają sobie pytania o ważność (przydatność) i weryfikowalność (możliwość zbadania) wybranych problemów badawczych? Jeśli tak, to jakie kryteria przyjmują dla tych rozważań? Skąd przekonanie, iż jedno zagadnienie jest ważniejsze od innego oraz jak można ocenić stopnień weryfikowalności problemu badawczego? Gdzie badacze szukają inspiracji? W jaki sposób dookreślają problem badawczy i jak stawiają pytania badawcze? Jak przebiega proces przekształcania pytań badawczych w hipotezy badawcze? Wreszcie – czy problem badawczy w procesie konceptualizacji zostaje wpisany w określoną teorię, którą badacz będzie w ten sposób weryfikował, czy też może to projekt badawczy i jego ustalenia będą dopiero przesądzać o sytuowaniu badania względem określonej perspektywy teoretycznej?

Ważnym tematem poruszanym podczas obrad konferencyjnych i w trakcie warsztatów była relacja między teorią i rozumowaniem dedukcyjnym a praktyką badawczą i procesem rozumowania indukcyjnego w naukach o mediach. Czy w ramach tej dyscypliny dominuje tworzenie planów badawczych silnie zakorzenionych w istniejących teoriach i modelach, czy też może badacze sięgają po rozwiązania metodologiczne wychodzące przede wszystkim od danych empirycznych, zbliżone do metodologii teorii ugruntowanej lub bazujące na triangulacji różnych metod ilościowych i jakościowych w celu lepszej konceptualizacji badanego zjawiska?

Badając różne podejścia do teorii naukowej i danych z badań empirycznych, warto przeanalizować także samą koncepcję „modelu” w naukach o mediach i jej relacje względem pojęcia „teorii naukowej”. Tomasz Goban-Klas, pisząc o użyteczności modeli, przywołuje Hawesa, który trafnie i zwięźle ujął różnicę między teorią a modelem: „Teoria jest wyjaśnieniem, a model jest reprezentacją”. Zaraz potem krakowski naukowiec cytuje amerykańskiego badacza Deana Barnlunda stwierdzającego, że: „Model jest narzędziem pojęciowym. Dostarcza ram odniesienia dla założeń, identyfikuje kluczowe zmienne, postuluje pewne relacje, które istnieją w badanych zjawiskach. Określa rodzaj danych i sposób ich interpretacji. W końcu adekwatność każdego modelu zależy od stopnia, w jakim stymuluje on badania oraz syntetyzuje wyniki w zrozumiały schemat”. Krakowski medioznawca, podsumowując rozważania na temat modeli teoretycznych, dostrzega ich heurystyczną wartość i przekonuje, że pozwalają one w istotny sposób trafniej uchwycić istotę badanych zjawisk i procesów. Przekonuje, że: „Model pełni wówczas rolę podobną do tej, jaką mapa odgrywa w podróży: wskazuje przebytą drogę i orientuje podróżnika w możliwościach wyboru dalszego szlaku”.

W tym kontekście warto rozważyć rolę, jaką w projektach z zakresu nauk o mediach pełni metodologia. Czy służy ona weryfikacji teorii poprzez badania empiryczne, czy też może coraz częściej jest celem samym w sobie, mianowicie: badaczowi przede wszystkim zależy na stworzeniu narzędzia badawczego, które po prostu pomoże mu zoperacjonalizować – w sposób rzetelny i bezstronny – analizę określonego problemu badawczego. Te pytania zdają się być fundamentalne, bowiem rodzą się w głowie każdego medioznawcy u początku wszystkich podejmowanych projektów badawczych.

Zobacz: Sprawozdanie z IV OKMM w kwartalniku "Studia Medioznawcze" (2/2014)

Podczas konferencji została zaprezentowana książka: Nowe media. Wyzwania i ograniczenia (red. Tomasz Gackowski, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warszawa 2013), która powstała m.in. na kanwie OKMM z 2012 roku.

Zobacz: Spis treści

III edycja warsztatów metodologicznych medioznawców

Analiza wizerunku, prowadzący: dr Marek Kochan

Językoznawca, socjolog, medioznawca. Adiunkt w Zakładzie Retoryki Dziennikarskiej ID UW. Gościnnie wykładał też m.in. na Uniwersytecie Gdańskim, Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Akademii Teatralnej w Warszawie. Ekspert w zakresie komunikacji publicznej, kreowania wizerunku w biznesie i polityce, perswazji językowej, a także badań opinii i rynku, w tym badań medioznawczych. Od dwudziestu lat prowadzi szkolenia na temat komunikacji i perswazji; doradza w zakresie kreowania wizerunku największym firmom i korporacjom, instytucjom i osobom publicznym.

Analiza narracji, prowadzący: dr Jacek Wasilewski

Doktor nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, adiunt w Zakładzie Retoryki ID UW. Specjalista od retoryki, medioznawca, dziennikarz, scenarzysta filmowy i telewizyjny. Zajmuje się mechanizmami narratywizowania rzeczywistości, czyli zamykania wyselekcjonowanych faktów w struktury fabularne. Jako specjalista z zakresu retoryki i komunikacji społecznej zawodowo zajmuje się projektowaniem wystąpień publicznych, strategią komunikacji poprzez media i funkcjonowaniem komunikatu w mediach. Współpracuje z rzecznikami wielu instytucji publicznych.

Analiza dyskursu, prowadzący: dr hab. Robert Szwed

Doktor habilitowany, wykładowca w IDiKS oraz IS KUL. Dyrektor Podyplomowych Studiów Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej KUL. Stypendysta Fulbrighta (Indiana University Bloomington, USA) i Towarzystwa Przyjaciół KUL (London School of Economics, Anglia). Autor i redaktor książek z zakresu tożsamości (Tożsamość i obcość kulturowa, 2003; Dylematy tożsamości zbiorowych, 2007; Politics and Identity. Considerations on Ukrainian, Polish and European Identity, 2007), opinii publicznej (Reprezentacje opinii publicznej w dyskursie publicznym, 2011), metodologii (Metody statystyczne w naukach społecznych, 2008), komunikacji społecznej (Społeczeństwo wirtualne – społeczeństwo informacyjne, 2003) oraz licznych artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych i opracowaniach zbiorowych.