V OKMM

W dniach 20–21 listopada 2014 roku odbyła się V – jubileuszowa – Ogólnopolska Konferencja Metodologiczna Medioznawców pt. Internetowość mediów masowych w czasach mediamorfoz, cyfryzacji i konwer-gencji – nowa ekologia mediów oraz IV edycja warsztatów metodologicznych.

We wstępie do jednej ze swoich ostatnich książek – Nowa ekologia mediów. Konwergencja a metamorfoza [2011] – wybitny medioznawca, śp. dr Karol Jakubowicz, z właściwym sobie dystansem stwierdził, że wieszczony od kilku lat nieuchronny upadek mediów masowych, w szczególności prasy, jest mocno przesadzony. Zestawił poglądy zarówno obrońców tzw. starych mediów, jak i tych, którym można zarzucić technomiopię, a więc skłonność do przeceniania krótkofalowego oddziaływania nowej technologii i nieumiejętność przewidzenia długofalowych efektów. Rzeczone rozważania doprowadziły go trzech kluczowych dla współczesnych mediów pojęć: media-morfozy, cyfryzacji oraz konwergencji.

Mediamorfoza, a więc kompleksowy proces transformacji środków komunikowania, od sygnałów dymnych i tamtamu do multimediów, internetu i telefonu komórkowego [T. Goban-Klas, Społeczeństwo medialne, 2005: 10]. Jakubowicz zauważa jednak, że w literaturze poświęconej nowym technologiom dość powszechnie stosuje się model „kumulatywnej” zmiany medialnej (media późniejsze nie wypierały mediów wcześniejszych), podczas gdy dzisiaj należy przyjrzeć się bardziej modelowi zmiany „substytucyjnej”, czyli procesom, w których nowe media i technologie cyfrowe zastępują media tradycyjne.

O zjawiskach mediamorfoz medialnych nie sposób dzisiaj mówić bez uwzględnienie cyfryzacji. Ta zaś – jak zauważa Jakubowicz – stanowi przyczynę konwergencji i stopniowo przekształca wszystkie media elektroniczne w tzw. nowe media, które są multimedialne, interaktywne, hipertekstualne i intertekstualne, modularne, wariancyjne, transkodowalne, podlegające automatyzacji oraz potencjalnie nielinearne (VOD) [zob. też L. Manovich, Język nowych mediów, 2006, oraz M. Lister i in., Nowe media. Wprowadzenie, 2009].

Wreszcie pojęcie konwergencji, czyli „wielkiej orkiestry mediów” [Jenkins, 2006]. To postępujący proces wzajemnego powiązania i przenikania się sieci telekomunikacyjnych, audiowizualnych i informatycznych [W. Pisarek, Słownik terminologii medialnej, 2006). W tym kontekście Jakubowicz celnie zauważa, iż coraz częściej konwergencja wiąże się z dematerializacją, czyli oderwaniem się mediów od swoich tradycyjnych nośników. Na dowód przytacza informację z maja 2011 r., kiedy to Amazon, największa księgarnia internetowa na świecie, ogłosił prymat „e-książki”, gdyż sprzedaje więcej książek elektronicznych niż papierowych. Ponadto przypomina, iż świetnym przykładem dematerializacji medium w ramach postępujących procesów konwergencji jest internetowa dystrybucja muzyki w plikach MP3, zamiast na CD czy płytach gramofonowych.

Powyższe uwagi zmuszają do refleksji, a może nawet do rekapitulacji wielu teorii medioznawczych, modeli oraz typologii. Na naszych oczach internet przestaje być tylko siecią połączonych ze sobą komputerów. Stał się prymarnym zasobem wiedzy i rozrywki, głównym punktem odniesienia w ocenie otaczającej jego użytkowników rzeczywistości. Można rzec, że internet spod znaku web 2.0 to swoisty styl życia, sposób postrzegania, rozumienia i przetwarzania otaczającego nas świata – tego realnego i wirtualnego. To sprawia, że klasyczne podziały mediów masowych również przestają być ostre, a dla wielu badaczy stają się wręcz archaiczne. Telewizor nie jest bynajmniej tym samym urządzeniem, co jeszcze parę lat temu. Dzisiaj jest to centrum multimedialne, łączące w sobie funkcje telewizji, komputera, radia czy prasy. Możemy też spojrzeć na powyższe procesy od drugiej strony. Mianowicie weźmy pod uwagę dzisiejsze tablety i smartfony. Czym byłyby dla człowieka XX w.? Telewizorami poddanymi miniaturyzacji? Może radioodbiornikami z kolorowym wyświetlaczem? A może komputerem, tyle tylko, że mobilnym, małym, bardziej personalnym, interaktywnym niż wysłużone pecety? W tej perspektywie nie bez znaczenia jest również silna personalizacja współczesnych mediów, które dostosowują się nie tyle do grup odbiorców, co raczej do każdego z nas z osobna i wszystkich razem. Ponadto obserwujemy dziś dynamicznie postępującą indywidualizację mediów, które stają się dobrem/usługą na zamówienie. Tu i teraz. To spostrzeżenie nieuchronnie potwierdza fakt, że w dzisiejszych czasach zasada trzech jedności – czasu, miejsca i akcji – bezpowrotnie odchodzi do lamusa. Nie tylko dlatego, że zmieniają się technologie, ale dlatego, że zmienia się również sposób korzystania z nich. My – odbiorcy mediów – również się zmieniliśmy!

Podczas konferencji została zaprezentowana książka: Metodologie badań medioznawczych (red. Tomasz Gackowski, Oficyna Wydawnicza Aspra-JR, Warszawa 2014), która powstała m.in. na kanwie OKMM z 2013 roku.

Zobacz: Spis treści i wstęp

IV edycja warsztatów metodologicznych medioznawców

Analiza sekwencyjna, prowadzący: prof. dr hab. Adam Pawłowski

Nauczyciel akademicki zawodowo związany z Uniwersytetem Wrocławskim i Politechniką Wrocławską. Na co dzień pracuje w Instytucie Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego. Jest z wykształcenia inżynierem (Politechnika Wrocławska) i filologiem (dyplomy Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu w Lozannie i Uniwersytetu Warszawskiego). Jego zainteresowania naukowe obejmują lingwistykę (polityka językowa, korpusy językowe), komunikację, zarządzanie informacją, metodologię badań oraz wszelkie zagadnienia z pogranicza nauk ścisłych i humanistyki. W ostatnich latach prowadził m.in. badania potencjału naukowego Dolnego Śląska, ewaluację atrakcyjności oferty edukacyjnej uczelni dolnośląskich oraz wielopłaszczyznową analizę procesów komunikacji regionalnej i ponadregionalnej. Obecnie współpracuje z konsorcjum CLARIN.PL, gdzie rozwija chronologiczny korpus polskich tekstów prasowych. Jest członkiem International Quantitative Linguistics Association, Polskiego Towarzystwa Językoznawczego oraz Societas Humboldtiana Polonorum.

Analiza semiologiczna, prowadzący: dr Emanuel Kulczycki

Filozof, komunikolog i bloger, który zajmuje się teorią komunikacji oraz bloguje o komunikacji naukowej. Stara się wspierać ruch Otwartej Nauki. Obronił pracę doktorską pt. Komunikacja jako dyscyplina praktyczna. Na blogu Warsztat badacza pisze o narzędziach badawczych, programach komputerowych oraz przepisach prawnych regulujących pracę naukową, a przede wszystkim stara się objaśniać to, jak zrozumieć procesy funkcjonowania i zarządzania nauką. Pracuje w Instytucie Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz na Politechnice Poznańskiej (projekt Czas Zawodowców). Jest członkiem IV kadencji Rady Młodych Naukowców (organu doradczego Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego), Rady Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki przy MNiSW, Krajowej Rady Bibliotecznej przy MKiDN oraz Komitetu Nauk Filozoficznych PAN (Komisja ds. badań w zakresie filozofii i ich upowszechniania). Od wielu lat współpracuje z wydawnictwami i redakcjami czasopism naukowych. Współ-założyciel Culture and Communication Research Group.

Analiza konwersacyjna, prowadzący: dr Radosław Sojak

Adiunkt w Zakład Interesów Grupowych Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Jego zainteresowania naukowo-badawcze ogniskują się wokół socjologii wiedzy, teorii socjologicznej, analizy dyskursu, tajności jako kategorii socjologicznej, zakulisowego wymiaru życia społecznego. Doktorat pt. Socjologia wiedzy w poszukiwaniu perspektywy ogólnej teorii społeczeństwa napisał pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Zybertowicza z UMK. W latach 2004–2007 był zastępcą Dyrektora Instytutu Socjologii UMK ds. dydaktycznych. Od 1997 roku członek Polskiego Towarzystwa Socjologicznego. Stypendysta Fulbrighta (1998), Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej (2000) oraz tygodnika „Polityka” w ramach akcji Zostańcie z Nami! (2006). Autor rozprawy pt. Paradoks antropologiczny. Socjologia wiedzy jako perspektywa ogólnej teorii społeczeństwa (Wrocław 2004) oraz współautor – wspólnie z Danielem Wicentym – pracy Zagubiona rzeczywistość. O społecznym konstruowaniu niewiedzy (Warszawa 2005). Redaktor wielu tomów zbiorowych oraz autor kilkudziesięciu artykułów w języku polskim i angielskim w różnych czasopismach naukowych. Od 2007 roku członek rady redakcyjnej „Polish Sociological Review”.